Có nhiều nguyên nhân gây ra sự thoái hóa, kém màu mỡ của đất; trong đó, một trong những nguyên nhân chính là việc nhiều năm qua nông dân chỉ bón phân vô cơ, thường xuyên sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học diệt trừ sâu bệnh định kỳ.

Bên cạnh đó, do chưa nhận thức được tầm quan trọng của thảm phủ thực vật trong vườn cây ở việc thúc đẩy sự liên kết và hình thành đất, ngăn chặn xói mòn nên không ít nông dân vẫn dùng thuốc trừ cỏ để diệt cỏ cho nhanh, thậm chí xới xáo sạch sẽ lớp thảm cỏ che phủ đất. Khi thảm phủ thực vật trên vườn bị mất đi, chất hữu cơ và dưỡng chất cần thiết cung cấp cho cây trồng cũng bị rửa trôi, thậm chí còn làm gia tăng các chất độc trong đất.

Việc sử dụng hóa chất một cách tùy tiện trong vườn cây còn có thể gây chua đất, mất cân bằng dinh dưỡng trong đất, kéo theo sự suy giảm của những chất cần thiết cho quá trình hấp thu của cây. Hóa chất cũng có thể gây ô nhiễm đất khi tích lũy với mức quá lớn, làm đất mất cơ cấu lý tính, hình thành sự đóng váng sau mưa như đã nói ở trên.

Đất bị đóng váng là một dạng của suy thoái đất trầm trọng, chúng làm kết dính các hạt mịn của bề mặt đất, hạn chế sự di chuyển của nước và không khí, ngăn cản sự thấm nước làm cho cây trồng bị thiếu nước nghiêm trọng vào mùa nắng, cây dễ bị cháy lá, khô cành làm giảm năng suất. Ngoài ra còn làm cho đất bị chua, vi sinh vật yếm khí hoạt động mạnh, xâm nhập vào rễ cây, làm thối rễ, ảnh hưởng lớn đến mức độ hấp thu dinh dưỡng của cây.

Cán bộ Trạm Khuyến nông TP. Buôn Ma Thuột liên kết các đơn vị liên quan hỗ trợ phân hữu cơ bón thí điểm trong vườn sầu riêng tại thôn 3 (xã Hòa Phú).

Để ngăn chặn tình trạng này, nông dân cần thay thế phân hóa học bằng các loại phân hữu cơ. Việc bón phân hữu cơ cho cây, ngoài việc phục hồi dinh dưỡng cho đất còn duy trì cấu trúc đất, tăng cường hoạt động của vi sinh vật đất, làm đất tơi xốp, giúp rễ cây hút dinh dưỡng tốt hơn. Chưa kể tác dụng của chất hữu cơ là nguồn lớn cung cấp CO2 cho cây quang hợp. Chất hữu cơ còn chứa một số chất có hoạt tính sinh học, kích thích sự phát sinh và phát triển của bộ rễ, làm nâng cao tính thẩm thấu của màng tế bào, huy động dinh dưỡng, đồng thời làm tăng tính đệm của đất. Phân hữu cơ có ưu điểm là chứa đầy đủ các nguyên tố đa, trung, vi lượng mà không một loại phân khoáng nào có được.

Để minh chứng về tầm quan trọng của phân hữu cơ đối với cây trồng, chỉ có cách hữu hiệu nhất là để người sản xuất hiểu rõ bản chất vấn đề, tự bón phân hữu cơ trên mảnh vườn của mình, tự đánh giá hiệu quả rõ nhất để duy trì phát triển. Các cơ quan chuyên môn tăng cường tập huấn, hướng dẫn cụ thể cho nông dân về quy trình ủ phân hữu cơ, tạo nguồn phân hữu cơ chất lượng từ phụ phế phẩm sẵn có tại địa phương (vỏ cà phê, bã ngô, cây phân xanh, rơm rạ…) cùng kết hợp các chế phẩm cần thiết liên quan. Các cơ quan, ban, ngành, doanh nghiệp cần liên kết hỗ trợ nông dân xây dựng những mô hình sử dụng phân hữu cơ, vi sinh trên một số loại cây trồng chủ lực (cà phê, tiêu, sầu riêng, rau màu…) song song với việc giảm hóa chất, dần hướng đến sản xuất các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ.